Siðasáttmáli þessi var unninn í nánu samstarfi með úrtaki úr hópi verkstjórnenda, aðstoðarfólks og starfsfólks skrifstofu NPA miðstöðvarinnar. Stöðug umræða og þróun á faglegum siðferðislegum gildum er mikilvæg. Sáttmála þessum má breyta í takt við umræður og þróun á samtali hlutaðeigandi aðila. Siðasáttmálinn nær yfir fimm megin þemu, þ.e. jafnrétti, virðingu, ábyrgð, samvinnu og fagmennsku í starfi.

Formáli

Siðasáttmáli þessi nær til allra hlutaðeigandi aðila innan NPA miðstöðvarinnar, s.s. verkstjórnenda, aðstoðarverkstjórnenda, persónulegs aðstoðarfólks, stjórnar miðstöðvarinnar, starfsfólks skrifstofu og annarra er hlut eiga að starfi miðstöðvarinnar. Allir hlutaðeigandi aðilar skulu kynna sér reglur og gildi siðasáttmálans og hafa hvort tveggja ávallt að leiðarljósi.

Tilgangur og markmið sáttmálans

Tilgangur og markmið þessa siðasáttmála er að vera öllum hlutaðeigandi aðilum, siðferðislegur stuðningur við dagleg störf og til tilvísunar við lausn siðferðislegra álitamála. Siðasáttmálanum er ekki ætlað að koma í stað almennra laga, starfslýsinga eða ráðningarsamninga. Tilgangur sáttmálans er að upplýsa hlutaðeigandi aðila um hvaða hegðunar er vænst af þeim í starfi þeirra í tengslum við NPA miðstöðina. Sáttmálanum er jafnframt ætlað að vera leiðarvísir fyrir verkstjórnendur, aðstoðarfólk og NPA miðstöðina að farsælli  og öruggri framkvæmd NPA.

Ætlast er til að verkstjórnendur hafi þennan siðasáttmála að leiðarljósi þegar ráðningarsamningur er gerður við aðstoðarfólk, þannig að ráðningarsamningur og starfslýsing fari ekki gegn sáttmálanum.

Hugmyndafræðin

Notendastýrð persónuleg aðstoð (NPA) er þjónustuform sem byggir á hugmyndafræðinni um sjálfstætt líf. Markmið NPA er að fatlað fólk geti lifað sjálfstæðu lífi á eigin forsendum og haft sömu möguleika og ófatlað fólk.

NPA verkstjórnandi: Einstaklingur með NPA kallast verkstjórnandi eða notandi. Verkstjórnandi er yfirmaður síns aðstoðarfólks, hann tekur endanlega ábyrgð og ákvörðun um ráðningu og skipulag þjónustunnar innan þess ramma sem lög og regluverk setja. Með NPA hefur verkstjórnandi fulla stjórn á hver aðstoðar sig, við hvað er aðstoðað, hvernig aðstoðin er veitt, hvar aðstoðin fer fram og hvenær. Þetta er kjarninn í NPA. Notandinn er alltaf í aðalhlutverki í NPA og jafnvel þó sveitarfélög og umsýsluaðilar komi að framkvæmd NPA, þá er það notandinn sem er ávallt við stjórnvölinn. Með þessu sjálfsagða frelsi fylgir þó einnig mikil ábyrgð, bæði réttindi og skyldur, sem fara þarf vandlega með og sem krefst þekkingar á hlutverki allra aðila sem koma að NPA.

NPA aðstoðarverkstjórnendur: Sumt fólk þarf aðstoð við hlutverk sitt sem verkstjórnandi. Í slíkum tilvikum er mikilvægt að hafa aðstoðarverkstjórnanda. Aðstoðarverkstjórnandi er ekki yfirmaður aðstoðarfólksins. Aðstoðarverkstjórnandi styður verkstjórnanda sinn í hlutverki sínu og skal leitast við að tryggja að aðstoðarfólkið starfi alltaf á forsendum verkstjórnandans.

NPA aðstoðarfólk: Hlutverk aðstoðarfólks er að aðstoða verkstjórnanda við þær athafnir sem hann þarf aðstoð við. Störf aðstoðarfólks geta þannig verið mjög fjölbreytt og fara eftir ólíkum þörfum og lífsstíl þess einstaklings sem aðstoðarfólkið er ráðið í vinnu hjá. Oftast er ætlast til þess að aðstoðarfólk sé frekar hlutlaust í starfi sínu og hafi engin eða sem minnst áhrif á athafnir og ákvarðanatöku verkstjórnandans. Einnig getur verið mikilvægt fyrir aðstoðarfólk að láta lítið fyrir sér fara þegar það á við, svo sem á fundum og í fjölskylduboðum. Aðrir vilja frekar að aðstoðarfólk taki þátt í samræðum og sé partur af félagsmynstri sínu. Mikilvægt er að verkstjórnandi ræði við sitt aðstoðarfólk um hvað eigi við hverju sinni.

Það er grundvallaratriði að aðstoðarfólk átti sig á mikilvægi þagmælsku og trúnaðar í starfi. Trúnaðarskyldan er lögbundin en aðstoðarfólk skrifar einnig undir trúnaðaryfirlýsingu þegar það hefur störf. Trúnaðarskyldan er þó takmörkuð og nær til dæmis ekki til réttinda aðstoðarfólks í starfi eða háttsemi verkstjórnanda sem gæti flokkast undir lögbrot.

NPA miðstöðin: NPA miðstöðin er samvinnufélag í eigu og undir stjórn fatlaðs fólks. NPA miðstöðin hefur það hlutverk að annast umsýslu með NPA samningum síns félagsfólks og ber samkvæmt lögum og reglum sem gilda um NPA, faglega ábyrgð á framkvæmd þjónustunnar, með notandanum. Þar sem NPA miðstöðin ber meðal annars svokallaða vinnuveitendaábyrgð gagnvart aðstoðarfólki notenda er mikilvægt fyrir miðstöðina að halda einnig vel utan um réttindi og öryggi aðstoðarfólks, alveg eins og félagsfólks.

NPA miðstöðin er einnig þekkingarfyrirtæki þar sem fatlað fólk með NPA safnar og miðlar þekkingu sinni til hvers annars. Félagsfólk NPA miðstöðvarinnar kýs stjórn og formann á aðalfundi miðstöðvarinnar einu sinni á ári, en auk stjórnar starfa fyrir miðstöðina framkvæmdastjóri, samskiptastýra, ráðgjafar og bókhalds- og launafulltrúar á skrifstofu miðstöðvarinnar í Urðarhvarfi 8 í Kópavogi.

Bæði verkstjórnendur og aðstoðarfólk geta leitað til NPA miðstöðvarinnar komi upp einhver álitamál í tengslum við réttindi í vinnusambandinu, samskiptaerfiðleikar, vandamál með vinnuaðstæður eða önnur mál sem eru viðkvæm eða erfið úrlausnar.

Siðavandi og notkun siðasáttmála

Í siðasáttmála NPA miðstöðvarinnar er gengið út frá því að viðtekinn skilningur sé á muninum á löglegri hegðun annars vegar og siðlegri hegðun hins vegar. Í raun er verið að ræða um tvo mismunandi hluti, þó lögleg hegðun og siðleg hegðun skarist á mörgum sviðum.

Mikilvægt er að verkstjórnendur biðji ekki aðstoðarfólk um að gera hluti eða aðstoða sig við hluti sem eru ólögmætir. Í slíkum aðstæðum ber aðstoðarfólk líklega sömu ábyrgð og verkstjórnandi á ólögmætum verknaði, þrátt fyrir að aðstoðarfólk sé eingöngu að fylgja fyrirmælum frá sínum yfirmanni og verkstjórnanda. Aðstoðarfólki ber þannig ávallt að hafna því að aðstoða notendur ef fyrirmælin fela í sér lögbrot.

Mikilvægt er að þau sem hafa eða vinna við NPA fylgi ávallt lögum, en hafa jafnframt siðferðileg sjónarmið að leiðarljósi. Þá skulu allir hlutaðeigandi aðilar gera sér grein fyrir því að upp getur komið sú staða að þau standi frammi fyrir siðavanda. Standi fólk frammi fyrir siðavanda skal ávallt hafa siðasáttmála NPA til hliðsjónar við ákvarðanatöku.

Hjá NPA miðstöðinni gilda meðfylgjandi verklagsreglur, við úrvinnslu mála vegna ábendinga eða kvartana sem kunna að berast vegna eineltis, áreitis eða kynferðisofbeldis: Aðgerðaáætlun má sjá í þessum hlekk.

Hvert leita ég vegna siðavanda?

Siðasáttmála þessum, ásamt aðgerðaáætlun, er ætlað að leggja línurnar um  til hvers er ætlast af öllum hlutaðeigandi aðilum NPA miðstöðvarinnar, þ.e. verkstjórnendum, aðstoðarverkstjórnendum, aðstoðarfólki og starfsfólki skrifstofu. Markmið siðasáttmálans er að stuðla að því að hegðun allra sé í takt við siðferðislegar kröfur hvers tíma, standi vörð um réttindi og vellíðan allra í starfi, og standi jafnframt vörð um ímynd miðstöðvarinnar og orðspor, trúverðugleika og framkvæmd NPA almennt.  

Með siðavanda er átt við atvik eða aðstæður þar sem fólk upplifir óæskilega hegðun. Eftirfarandi dæmi geta átt við hver sem gerandinn er eða hvort sem gerandinn er verkstjórnandi, aðstoðarmanneskja eða starfsfólk á skrifstofu miðstöðvarinnar:

Jafnrétti

Virðing‍

Ábyrgð

Samvinna

Fagmennska í starfi