Orlofslaun og frítökuréttur – auðvelt að rugla þessu saman

‍Orlofslaun og réttur til að taka frí eru tvennt ólíkt. Allt aðstoðarfólk sem er ráðið í varanlega vinnu á alltaf rétt á því að taka frí. Þessi réttur er óháður því að það hafi aflað sér orlofslauna og geti tekið launað orlof eða ekki.

Aðstoðarfólk fær greidd út orlofslaun ofan á launin sín inn á sérstakan orlofsreikning í banka. Almennt orlof nemur 10,17%, þ.e. 24 frídögum á ári, en orlofsréttindi aukast eftir því sem starfsaldur eykst. Allir eiga rétt á að taka 24 daga orlof á ári, jafnvel þó þeir eigi ekki rétt til orlofslauna allan þann tíma.

Orlofsárið og orlofstímabilið

Orlofsárið er skilgreint í kjarasamningi. Það hefst þann 1. maí ár hvert og lýkur þann 30. apríl árið á eftir. Á þessu tímabili aflar aðstoðarfólk þitt orlofslauna og þess vegna kallast þetta tímabil orlofsár. Orlofslaun eru greidd inn á sérstakan bankareikning í hverjum mánuði í eigu aðstoðarmanneskju og í upphafi hvers orlofstímabils, í maí ár hvert, er orlofið greitt út til starfsmannsins.

Rétturinn til orlofs og fyrirkomulag orlofslauna er bundið í lög og því er ekki hægt að semja um annað fyrirkomulag fyrir fólk í vaktavinnu, til dæmis að greiða orlofið beint út eða að aðstoðarfólk taki launað frí.

Orlofstímabilið er svo annað en orlofsárið. Orlofstímabil er það tímabil sem aðstoðarfólk á rétt á að taka frí. Orlofstímabilið nær frá 2. maí til 30. september ár hvert (sumarorlof).

Orlofið er greitt út 11. maí.

Hvenær á aðstoðarfólkið mitt rétt á að taka frí?‍‍

Hvernig óskar aðstoðarfólk eftir fríi

Aðstoðarfólk þitt sækir um orlof hjá þér. Þú sem yfirmaður og verkstjórnandi ákveður hvernig orlof þíns aðstoðarfólks er skipulagt með hliðsjón af vinnunni. Þú ákveður einnig hvenær aðstoðarfólk þarf að vera búið að óska eftir fríi fyrir upphaf orlofstímabilsins og hvenær þú svarar. Mikilvægt er þó að vera með skýr viðmið og reglur um hvernig aðstoðarfólk sækir um frí. Þegar þú ákveður frí aðstoðarfólks ber þér að hafa ákveðið jafnræði í huga, þ.e. að sami starfsmaður fái ekki alltaf frí á „besta“ tíma sumars ef margir eru að óska eftir frítöku á því tímabili.

Ef þú vilt getur þú notað sérstök eyðublöð um tilhögun orlofs. Þú þarft ekki að skila inn neinum eyðublöðum eða upplýsingum til skrifstofu NPA miðstöðvarinnar varðandi orlof starfsfólks. Það mikilvæga er að þú skráir nýtta orlofsdaga hjá  Þú getur notað formið sjálf/ur ef þú heldur að það sé skýrara hvað þú og aðstoðarmaðurinn hafið samið um.

Þú getur nálgast eyðublöð um tilhögun orlofs hjá ráðgjafa þínum hjá NPA miðstöðinni.

Hvað á starfsfólkið mitt rétt á miklu fríi?

Frítökuréttur aðstoðarfólks er talinn í „orlofsdögum“. Frítökurétturinn er ekki sá sami og orlofslaunin, þ.e. réttur aðstoðarfólks til að taka frí er ekki í beinu sambandi við rétt þeirra til að fá greidd orlofslaun.

Samkvæmt lögum skal orlof vera að minnsta kosti tveir dagar fyrir hvern unninn mánuð á orlofsárinu, eða 24 dagar yfir árið. Það telst vera vinnutími þó aðstoðarfólk hafi verið frá vegna veikinda. Orlofslaunum er svo umbreytt í tíma út frá orlofsrétti og greidd út. Þannig er orlofslaunahlutfalllið 10,17% að lágmarki þegar réttur til orlofsdaga er 24 dagar.

Aðstoðarfólk vinnur sér svo inn aukin réttindi eftir því sem það vinnur lengur. Hér er samantekt yfir orlofsréttinn:

Aðstoðarfólk á rétt á að taka a.m.k. 20 virka daga í samfellt frí á orlofstímabilinu. Ef þú getur ekki samþykkt það tímabil, eða þú óskar eftir því að starfsmaðurinn taki orlofið utan hefðbundins orlofstímabils á starfsmaðurinn rétt á 25% álagi á það sem uppá vantar. Þetta á að sjálfsögðu ekki við ef starfsmaðurinn óskar eftir því að taka skemmra frí eða að taka fríið sitt utan orlofstímabilsins.

Skráðu nýtta frídaga aðstoðarfólks

Það er mikilvægt að þú skráir nýtta orlofsdaga hjá aðstoðarfólki þínu. Það gefur þér yfirsýn yfir það hversu mikið frí aðstoðarfólk þitt hefur tekið og hversu mikið það á  eftir.

Aðstoðarfólk sem hefur aflað sér orlofslauna á samkvæmt lögum rétt á að taka sem samsvarar að minnsta kosti 20 samfelldum orlofsdögum á orlofstímanum. Þú sem yfirmaður og verkstjórnandi berð ábyrgð á að aðstoðarfólkið geti nýtt sér þessi réttindi.

Aðstoðarmaður veikist á meðan á orlofi stendur

Veikindi teljast ekki sem orlof. Ef aðstoðarmaður veikist á meðan hann er í orlofi á viðkomandi rétt á að tilkynna það sem veikindadag í stað orlofsdags. Þú verður að passa uppá að sá dagur eða tímabil sé skráð sem veikindi, en ekki sem nýttur orlofsdagur. Starfsmaðurinn verður svo að nýta sér orlofsdaginn sem féll niður á sama orlofsári. Veikindi í orlofi verður aðstoðarmaður að tilkynna verkstjórnanda um leið og þau koma upp í orlofinu.

Annað orlof og leyfi

Aðstoðarfólkið þitt getur átt rétt á að fara í leyfi frá vinnu án þess að það sé beinlínis frí. Í þessari handbók er það kallað skipulagt leyfi, því það er ekki ófyrirséður atburður heldur eitthvað sem þú og aðstoðarmanneskjan getið skipulagt að vissu marki.

Hve mikið þú getur ákveðið í þessum efnum ræðst af því hvers konar leyfi eða orlof er um að ræða. Þess vegna er gott að vita hvað á við um mismunandi tegundir orlofs.

Fæðingarorlof

Leyfi frá störfum

Þú getur veitt aðstoðarfólki þínu leyfi frá störfum um tiltekinn tíma eða vegna tiltekinna aðstæðna sem koma upp hjá viðkomandi. Þetta eru jafnan launalaus leyfi en veita viðkomandi starfsmanni leyfi undan vinnuskyldum sínum. Þessi leyfi eru ekki bundin í lög eða kjarasamning og eru því valkvæð af þinni hálfu. Við mælum með því að þú reynir að koma til móts við aðstoðarfólkið þitt varðandi sínar þarfir um leyfi frá störfum.

Leyfi af þessu tagi geta átt við um:

Námsleyfi - Þú getur veitt aðstoðarfólki þínu leyfi frá störfum til að sinna námi eða sækja námskeið.

Leyfi til að hugsa um ættingja – Þú getur veitt aðstoðarfólki þínu leyfi frá störfum til að sinna veikum ættingja eða vini.

Leyfi af fjölskylduástæðum – Þú getur veitt aðstoðarfólki þínu leyfi frá störfum til að vera til staðar fyrir fjölskyldumeðlim vegna slyss eða veikinda þar sem nærvera nákomins einstaklings er nauðsynleg.

Ekki er æskilegt að veita leyfi frá störfum þegar aðstoðarfólk vill prófa aðra vinnu eða þegar aðstoðarfólki vill vera lengur í orlofi en það á rétt á.